صد رمان برتر، شماره یک: رمان Pilgrim’s Progress اثر «جان بانیِن»

صد رمان برتر، شماره یک: رمان Pilgrim’s Progress اثر «جان بانیِن»

رمان انگلیسی در پشت میله های زندان و در سخت ترین شرایط پا به عرصه وجود گذاشت. اولین نویسنده رمان انگلیسی، یک مخالف پیوریتن به نام «جان بانیِن» بود که نوشتن را با نوشتن موعظه های دینی شروع کرد و سپس وارد حیطه داستان شد. تمثیل معروف وی، که داستان شخصی به نام Christian است، با جمله ای بسیار ساده اما در عین حال بسیار گیرا و جذاب شروع می شود: «هنگامی که مشغول قدم زدن در بیابان های این دنیا بودم به مکانی نزدیک شدم که گویی یک غار بود. وسایل را زمین گذاشتم و سعی کردم کمی بخوابم. و وقتی که به خواب رفتم رویای عجیبی دیدم.»

در این جمله البته غار استعاره از زندانی است که بانین قسمت اعظم کتابش را در آنجا نوشت. بانین به دلیل اعتقادات مذهبی اش در طول دادگاهی بزرگ سال های مابین 1660 تا 1690 به زندان «بدفورد» منتقل شده بود. البته او نیز مانند «سر وانتس» از این تجربه نهایت استفاده را برد. «سر وانتس» نیز ایده کتاب «دون کیشوت» را هنگامی که در زندان لامانکا زندانی بود در سر پروراند. در ادامه مطلب با من همراه باشید.

اولین نکته ای که می توان راجع به این رمان گفت این است که مانند اکثر رمان هایی که در لیست به آنها خواهیم پرداخت، این رمان نیز حقیقت و داستان را با هم می آمیزد. این رمان از یکی از قدیمی ترین اشکال ادبی، یعنی اسفاده از مدیم خواب، بهره می برد و همزمان از کهن الگوی سفر پر خطر نیز برای انتقال مفاهیم مورد نظر نویسنده استفاده می کند. داستان های کهن الگو معمولا به اتفاقات و یا حوادثی اشاره می کنند که در همه ی فرهنگ ها وجود داشته و نویسندگان این فرهنگ ها بصورت ناخودآگاه آن را در آثار خود بکار برده اند. در اینگونه داستانها معمولا اسامی اشخاص و مکان ها معناهای استعاره ای دارند. داستان این کتاب در مورد شخصی به نام Christianاست که در تلاش است تا سفری پر خطر را شروع کند تا به رستگاری برسد. سفر زیارتی وی او را مکان های مختلفی می برد که هر کدام نامی استعاره وار دارند که اشاره به کارهایی می کنند که برای رستگاری پیدا کردن انجام انها ضروری است. بصورت مثال، سفر Christian وی را به لجنزار ناامیدی، نمایشگاه غرور، کوه های لذیذ و ... می برند و در هر کدام از این مناطق کریسچن باید بر موانعی که سر راه وی هستند غلبه کند. کریسچن اما در این سفر تنها نیست، و دو یار وی نیز به نام های Faithful و Hopeful همراه وی هستند و این سه نفر در راه رسیدن به شهر آسمانی با دشمنان زیادی مقابله می کنند. یکی دیگر از زیباترین جملات کتاب وقتی است که وی از همه موانع عبور کرده و به شهر آسمانی می رسد: « و او از همه ی آنها عبور کرد و وقتی که به شهر آسمانی رسید تمامی شیپورها به افتخار وی به صدا در آمدند.»

یکی از نقاط قوت این رمان شخصیت های بی نظیری است که بانین خلق کرده است. آقای Worldly Wiseman و یا Lord Hategood در کنار شخصیت های مانند آقای Standfast و آقای Valiant-for-Truth که هر کدام نماینده ی قشری هستند که نام آنها به آن اشاره می کند.

اما این رمان از جوانب دیگری نیز بی نظیر است. بسیاری از منتقدان این رمان را تمثیلی برای سرکوب حکومتی آن دوران می دانند و از این رو است که تارخ نگارانی مانند ای. پی تامپسون رمان Pilgrim’s Progress را یکی از بنیان گذاران جنبش های طبقه کارگری می دانند. اما این پیغام های سیاسی و دینی رمان در لابه لای طنز گیرا و جذاب متن پنهان شده اند و به همین خاطر است که این رمان توانسته است با نسل های مختلفی از خوانندگانش ارتباط برقرار کند.

این رمان قدیمی یک رمان کلاسیک تمام عیار است. کتابی که در طول سالیان طولانی که از نوشتنش می گذرد همیشه تجدید چاپ شده و نسخه های گوناگونی از ان در هر کتابفروشی یافت می شود. کتاب بانین تنها کتابی است که در غرب توانسته از نظر تعداد خواننده با کتاب انجیل رقابت کند و در جایگاه دوم قرار دارد. از جمله تاثیرات کتاب نیز می توان به تاثیر آن بر نویسندگانی همچون ویلیام تکری، شارلوت برونته، مارک تواین، سی .اس. لویس، جان اشتاین بک، و انید بلایتون اشاره کرد. 

اگر رمان هالکبری فین اثار مارک تواین را خوانده باشید به یاد دارید که شخصیت هاک در قسمتی از رمان وقتی در مورد تحصیلات خود در میسیسیپی صحبت می کند می گوید: «کتاب هایی نیز بودند، مانند کتاب Pilgrim’s Progress که درباره مردی بود که خانواده خود را رها کرده بود. در کتاب اشاره ای نمی کند که دقیقا چرا. این کتاب را بارها خواندم. جملاتش جذاب ولی سخت بودند.»

رمان های زیادی را می توان یافت که در آن شخصی به دنبال حقیقت راهی سفری می شود. اما بزرگ بودن بانین دلایل دیگری نیز دارد. مانند نویسنده های دیگری که در این لیست قرار دارند، بانین نیز دارای هوشی سرشار و گوشی تیز برای شنیدن ریتم صحبت کردن انگلیسی زمان خود بود و شخصیت های این اثر تمثیلی وی نیز از طریق دیالوگ هایی که بانین نوشته است حیاتی ابدی پیدا کرده اند. داستان هر کتابی البته در جای خود بسیار مهم است، اما استایل نوشتن زیبا و واضح بانین نیز یکی از اصلی ترین دلایل موفقیت بی نظیر این اثر است. در این اثر، استایل و محتوا در کنار هم یک اثر کلاسیک انگلیسی را به وجود آورده اند. 

رمان Pilgrim’s Progress برای اولین بار در لندن، در سال 1678 و در 191 صفحه چاپ می شود و بلافاصله به موفقیتی بی نظیر دست پیدا می کند. ویرایش دوم اثر در سال 1678 باز هم وارد بازار می شود و نسخه ی جدیدی از اثر با صفحاتی جدید در سال 1688 چاپ می شود. در سال 1684 قسمت دوم این اثر نیز منتشر می شود. درنهایت نسخه اصلی دو قسمت مختلف کتاب با 108.260 کلمه چاپ شد و از آن زمان تا بحال همیشه تجدید چاپ شده و تاکنون نیز به 200 زبان مختلف ترجمه شده است.